Idealen zijn nodig

Ik ben een idealist. Ik geloof in een mooie maatschappij en in wereldvrede. Ik ben er van overtuigd dat mensen in staat zijn om dit voor elkaar te krijgen. Dat we allemaal een duurzame wereld willen waarin geld een middel is en geen doel, waar technologie gebruikt wordt om het leven van mensen makkelijker te maken en waarin we met respect omgaan met de aarde. Dat geloof ik echt. Ik ben een idealist. Idealisme is goed. Lang leve idealisme.

Trump is ook een idealist. Hij gelooft in een mooie maatschappij waarin alle Mexicanen in Mexico wonen, alle homo’s aan de elektroshock-therapie zitten en alle vrouwen thuis achter het aanrecht staan. Behalve de mooie vrouwen natuurlijk – er moet wel wat te grijpen blijven.

Opvallend is dat ik mijzelf idealist noem, en dat Trump dat woord niet snel in zijn mond zal nemen. Hij zal zeggen dat hij realist is. Het tegenovergestelde. Zijn wereld is de werkelijkheid, of zou het in elk geval moeten zijn. Daar gaat hij voor zorgen, want hij is de president van de Verenigde Staten. Hij kan dat.

Wij zijn allebei een idealist. En dan komt er een filosofisch-ethische kwestie om de hoek kijken: is Trumps idealisme ‘fout’ en het mijne ‘goed’? Omdat ik geloof in wat breed gedragen als ‘goed’ gezien wordt? Maar Trumps visie is ook breed gedragen; de verkiezing van afgelopen week heeft dat bewezen. Dus misschien is dat ook wel ‘goed’. Dat weten we pas over enkele jaren, omdat we dan terugkijken op deze tijd waarin we de fundamenten leggen van onze toekomst. Als we dan, in die toekomst, gelukkig zijn, dan was het goed. Als we ongelukkig zijn, dan was het niet goed.

De acties van vandaag bepalen onze dag van morgen. Niet wat we dénken wordt de toekomst, maar wat we doén. Trumps idealisme krijgt pas consequenties als hij echt die muur gaat bouwen, de abortuswet terugdraait en de ontwikkelingen in de duurzame energie stillegt. Net zo min als mijn ideale wereld ontstaat door er verschrikkelijk hard aan te denken. Alleen als ik actie onderneem om die wereld een stapje dichterbij te brengen, heeft mijn idealisme toekomst.

Eigenlijk heb je idealen dus altijd voor de lange termijn. Nu minder vlees eten heeft nauwelijks effect op de klimaatverandering, maar een jaar lang minder vlees eten al iets meer. En je leven lang minder vlees eten levert wel degelijk voordelen op voor het milieu. Je bent dus geen idealist voor jezelf. Je bent idealist voor de generatie ná jou. Je acties hebben pas na enige tijd effect.

En misschien is dat wel het verschil tussen Trumps idealisme en het mijne. Trump is vooral bezig met de korte termijn: die muur houdt Mexicanen misschien heel even tegen, maar niet duurzaam, niet voor de lange termijn. Het ontkennen van de klimaatveranderingen scheelt een heleboel geld en zorgen op korte termijn, maar stopt die veranderingen natuurlijk niet. Belastingverlaging is een populaire maatregel want het levert op korte termijn extra koopkracht op – hoera! Consumeren! – maar op lange termijn heel veel onnodige productie en daarmee afval. Idealisme houdt zich bezig met de wereld van morgen. Realisme dealt met de wereld van vandaag.

Duurzaam idealisme vraagt dus om acties NU met het oog op de toekomst. Om straks een mooiere wereld te hebben, moeten we nu dingen anders doen. Lastig daaraan is dat je niet weet wat de effecten zijn van je huidige leefstijl. Dat weet je pas over enkele jaren. We weten ook nog niet hoe Trumps wereld er over vier jaar uitziet. We kunnen het ons wel voorstellen misschien, maar of het waar is weten we pas als het zo ver is. Dat merk je vooral als je boeken leest die jaren geleden geschreven zijn en de wereld van later, van nu beschrijven. 1984 en Brave New World zijn natuurlijk prachtige voorbeelden. Ook een film als Back to the Future geeft inzicht in hoe wij in de jaren tachtig dachten dat deze tijd er uit zou zien. Geen vliegende auto’s, en helaas ook geen zelfstrikkende schoenen. Maar Facetime was een aardige voorspelling, en ook gemaksvoedsel heeft een prominente plaats in onze maatschappij. Nog belangrijker wat deze film laat zien echter, is dat hele kleine acties NU de toekomst radicaal kunnen veranderen. Als een vleugelslag van een vlinder, die een orkaan kan veroorzaken.

Nogmaals: idealisme houdt zich bezig met de wereld van morgen. Daarom kan het zeker uit om nog idealen te hebben. Om elke dag kleine stapjes te zetten in de richting van je ideale wereld. Om je idealen te delen zodat je andere mensen inspireert. En dan samen draagvlak te creëren voor een mooie wereld, en acties te ondernemen. Daar ga ik voor zorgen, want ik ben idealist. Ik kan dat.